Testy osobowości dla szczeniąt zyskują ostatnio coraz większą popularność.  Wielu  hodowców stosuje testy osobowościowe dla szczeniąt w trosce o to, aby wybrać dla nich odpowiedni dom i przeznaczenie jako psa rodzinnego, obronnego, czy do pracy w policji.

Pierwsze systematyczne testy osobowości były przeprowadzane  w latach 20-tych w Szwajcarii w celu wyselekcjonowania psów do pracy z niewidomymi. Od tego czasu system oceny został rozszerzony i udoskonalony i z niego powstały różne testy stosowane przez hodowców i właścicieli psów. Obecnie istnieje dużo zróżnicowanych testów osobowości opierających się na różnej punktacji i zasadach oceny.

Dostępne są testy oceny osobowości dla psów dorosłych i dla szczeniąt.

Ostatnie doświadczenia naukowe dokonane m.in. przez Szwedzkie Centrum Szkolenia Psów  stwierdzają, że testy osobowościowe szczeniąt pokazują jedynie predyspozycje szczeniąt do niektórych zachowań, które pod wpływem warunków wychowania mogą zostać wzmocnione lub osłabione. Przeprowadzono badanie 8 tygodniowych szczeniąt rasy owczarek niemiecki pod względem takich cech jak towarzyskość, niezależność, lękliwość, chęć rywalizacji, ogólna aktywność i ciekawość świata. Po przeprowadzeniu oceny wyselekcjonowano te szczenięta, które wg testów najlepiej nadawały się do pracy w policji.  Następnie zostały one umieszczone w prywatnych domach i po osiągnięciu wieku 15-20 tygodni psy wróciły do ośrodka, gdzie dokonano ponownej oceny.

U znaczącej grupy psów wyniki powtórnego testu nie potwierdziły cech wynikających z testu pierwotnego.

Wynika to z faktu, że na osobowość psa w ogromnym stopniu wpływają warunki środowiska w którym żyje. Innym aspektem jest wiek ujawniania się niektórych cech, np. wzrost pewności siebie następuje powoli i jest wynikiem zdobytych doświadczeń życiowych, dlatego może ujawnić się w pełni dopiero w wieku kilku lat.

Badania wykazują, że przeprowadzanie testów osobowości w wieku szczenięcym jest mało dokładne. Przewidywania te są znacznie dokładniejsze po wykonaniu testów w wieku 6 miesięcy. Dlatego, aby uzyskać dokładniejsze informacje, należałoby powtórzyć test osobowości u psa, który osiągnął wiek 6 miesięcy.

Wiele cech i skłonności psa jest definiowane genetycznie, ale indywidualność i osobowość psa kształtują warunki życia i jego doświadczenia.  Fakt, że pewne cechy osobowości są dziedziczne pozwala przewidywać ich wystąpienie na podstawie zachowań rodziców. Niektóre cechy związane są z płcią. Psy samce cechują się większą chęcią do zabawy, większą aktywnością, gorzej natomiast tolerują dzieci. Suki natomiast szybciej uczą się czystości, są bardziej posłuszne, intensywniej domagają się uwagi właściciela. Zaobserwowano, że szczekliwość czy pobudliwości nie są cechami związanymi z płcią, natomiast związane są z rasą.

Najpopularniejsze są testy mają na celu prognozę poziomu agresywności.  Testy te jednak nie są prognozą zachowań u dorosłego osobnika, bo agresja uwarunkowana jest wieloma czynnikami, które wywierają wpływ w trakcie rozwoju, jak środowisko, relacje z właścicielami. Dają natomiast możliwość przewidzenia tendencji do zachowań np. impulsywnych czy do  nadaktywności. Wyniki testów mogą posłużyć także jako wskazówka do dalszego postępowania ze szczenięciem.

Szczenięta należy obserwować w grupie, razem z rodzeństwem, a następnie w izolacji od rodzeństwa.

Test wg. W. Campbell’a składa się z 5 prób. Powinien być przeprowadzany przez nieznaną szczeniętom, w odosobnieniu od pozostałych szczeniąt, w nieznanym pomieszczeniu. Pokazuje on czy szczenię chętnie podchodzi do obcego, unika obcych, czy podąża za nieznajomym, jak szczenię reaguje na unoszenie, przewracanie, przytrzymywanie w pozycji leżącej na brzuchu.

Szczenięta, które w czasie testu wykazują zachowania dominujące, skłonność do rywalizacji  nie są wskazane dla rodziny z małymi dziećmi, świetnie natomiast będą funkcjonować u spokojnych, konsekwentnych właścicieli.

Szczenięta uległe, nieco wycofane najlepiej będą się czuły u spokojnych, zrównoważonych właścicieli, nadają się również dla spokojnych dzieci.

Szczenięta lękliwe, bardzo wycofane nie są wskazane do rodzin z małymi dziećmi. Wymagają one spokojnych, zrównoważonych właścicieli oraz specjalnego sposobu postępowania i technik socjalizacji.

Dla rodzin z dziećmi i osób starszych najlepiej nadają się szczenięta, które w teście osiągnęły wyniki pośrodku skali, nie wykazują dominacji, ani lękliwości.

Gdy wyniki wydają się sprzeczne należy test powtórzyć. Bierzemy pod uwagę tylko te reakcje, które występują systematycznie. Jeżeli szczenię reaguje na przemian spokojnie i agresywnie, to nie ma podstaw do wyciągnięcia żadnych wniosków.

Wyniki testu należy traktować z rezerwą, bo mogą mieć na nie wpływ czynniki zewnętrzne, np. osoba przeprowadzająca test.

Poza tym należy pamiętać, że test pomaga tylko określić predyspozycje psychologiczne szczenięcia, natomiast hodowca i właściciel mają wpływ na kształtowanie osobowości psa.

Zachowanie dorosłego psa jest w 20% uwarunkowane genetycznie, natomiast w 80% zależy od wpływu otoczenia i to już od pierwszych dni po urodzeniu. Dlatego kluczowe znaczenie ma zapewnienie szczeniętom optymalnych warunków rozwoju.

Rozwój szczenięcia dzielimy na kilka faz:

– okres przed urodzeniem- badania wykazały że płody szczeniąt wyraźnie reagują na emocje przeżywane przez sukę, dlatego wskazane jest zapewnienie suce spokoju i częste jej dotykanie i głaskanie

– okres noworodkowy – od narodzin do 2 tygodni- szczenięta jedzą i śpią, są wylizywane przez matkę, a substancje zapachowe wydzielane przez matkę, zwane feromonami, działają na szczenięta uspokajająco. W tym okresie zaleca się dotykanie szczeniąt i delikatne podnoszenie.

-okres przejściowy – od 2 do 3 tygodnia – szczeniętom otwierają się oczy i przewody słuchowe, zaczynają reagować na bodźce wzrokowe i słuchowe.

– okres socjalizacji – od 3 tygodnia do12 tygodnia- szczenięta lepiej widzą i reagują na bodźce, zaczynają bawić się ze sobą, samodzielnie jeść, bawić się z ludźmi. Szczenięta poznają własny gatunek, naśladują zachowania matki, uczą się prawidłowych relacji i porozumiewania się z psami  i zachowań pokojowych, które w przyszłości pozwolą im unikać konfliktów, dlatego do 7 tygodnia powinny przebywać z suką i rodzeństwem.

Okres ten zbiega się z okresem obniżonej odporności szczeniąt, kiedy przestaje działać tzw. odporność bierna przekazana szczeniętom przez matkę,  a odporność nabyta dzięki szczepieniom ochronnym jeszcze nie występuję. Dlatego też z powodów zdrowotnych zaleca się izolowanie szczeniąt od świata zewnętrznego.

Bardzo ważne jest znalezienie kompromisu pomiędzy tymi czynnikami. Behawioryści zalecają wczesny program szczepień ze względu na kluczowe znaczenie okresu socjalizacji w rozwoju psa, jednak rozpoczęcie szczepień nie może nastąpić wcześniej niż w 6 tygodniu życia, ponieważ przeciwciała matczyne, które dają odporność szczeniętom zaraz po urodzeniu, obniżą ich skuteczność.

Wczesny program uodporniania  obejmuje 3-krotne szczepienie  szczepionkami typu puppy

6-8 tydzień – nosówka i parwowiroza

10 -12 tydzień – nosówka, parwowiroza, leptospiroza, kaszel kenylowy, wirusowe zapalenie wątroby (ch. Rubartha)
16 tydzień –  powtórzenie szczepień z 10-12 tygodnia plus koronawiroza

Standardowy kalendarz szczepień

9-10 tydzień – nosówka, parwowiroza, leptospiroza, kaszel kenylowy, wirusowe zapalenie wątroby (ch. Rubartha)

12-14 tydzień powtórzenie szczepień z 9-10 tygodnia plus koronawiroza

Szczepienie przeciwko wściekliźnie w wieku powyżej się odbyć miedzy 2 a 5 miesiącem życia psa, co jest uregulowane prawnie.

Program szczepień i rodzaj szczepionki powinien być dobrany przez lekarza weterynarii, który wie, jakie choroby występują najczęściej  na danym terenie i ryzyko z tym związane, a także specyfikę poszczególnych ras psów oraz zalecenia producentów szczepionek.

Bardzo ważne jest aby w tym czasie, mimo okresu odizolowania, przez który szczenię przechodzi w związku ze szczepieniami, zapoznawać je z jak największą ilością bodźców oraz żeby odbywało się to w pozytywnej atmosferze.

Należy zapewnić kontakty z różnymi osobami, mężczyznami, kobietami, dziećmi, można zapraszać znajomych z dorosłymi, zdrowymi, zaszczepionymi i zrównoważonymi psami. Należy zapoznawać szczenię z różnymi dźwiękami, które można nagrać np. wystrzały, odgłosy burzy, odgłosy ulicy, krzyki dzieci, dzwonek telefonu, odgłos wiertarki itp. Nagranie na początku odtwarzamy cicho, a jeżeli szczenię nie wykazuje zaniepokojenia stopniowo coraz głośniej. Zaleca się wozić szczenię samochodem, wypuszczać do ogrodu, jeżeli jest taka możliwość.  Jak tylko zakończy się okres kwarantanny należy zapoznać szczenię z ulicą, windą, schodami i  innymi zwierzętami, rowerzystami.

Od niedawna zaczęły pojawiać się w Polsce psie przedszkola, w których szczenięta mają możliwość kontaktu z innymi psami i gdzie poprzez zabawę uczą się prawidłowych zachowań i reakcji, ponadto poznają nowe sytuacje, uczą się wykonywania prostych komend.

Normalnie rozwinięte czteromiesięczne szczenię powinno wiedzieć, że jest psem, znać sygnały wysyłane przez inne psy i ich znaczenie, powinno kontrolować siłę ugryzienia,  powinno bez strachu wychodzić na spacer, znać już okoliczny teren, nie bać się obcych, rowerzystów, wrotkarzy.

W wieku około 4 miesięcy należy także zacząć stopniowo  przyzwyczajać psa do samotnego zostawania w domu. W tym wieku następuje naturalne odłączenie szczeniąt od suki i jest to proces przez który powinien przejść każdy szczeniak. Jeżeli zwierzę nie przejdzie procesu odłączenia może u niego zaistnieć tendencje do wystąpienia lęku przed samotnością, który może objawiać się np. demolowaniem mieszkania lub wyciem w czasie gdy pies zostaje sam w domu.

Izolacja szczeniąt w okresie socjalizacji lub zbyt wczesne odłączenie od matki i rodzeństwa może spowodować zaburzenia zachowania. Szczenięta, które nie były dotykane w wieku do 3 tygodni mogą bać się dotyku, głaskania. Zbyt wczesne oddzielenie od matki powoduje brak kontroli siły gryzienia i ugryzienia takich psów mogą być bardzo mocne, psy mogą mieć problemy w porozumiewaniu się z innymi psami. Brak kontaktu z ruchem ulicznym, ludźmi, dziećmi, psami może powodować  strach i obawę przed wychodzeniem na ulicę lub kontaktem z ludźmi, lęk przed innymi psami.

Im więcej bodźców pozna szczenię w okresie socjalizacji, tym mniejsze jest ryzyko wystąpienia u niego zaburzeń zachowania w życiu dorosłym.

Przy wyborze hodowli psów należy uwzględnić następujące czynniki:

1.Wiek w którym szczeniaki są odłączone od suki i rodzeństwa- prawidłowo nie powinno się to odbywać wcześniej niż w wieku 8 tygodni.

Jest to bardzo ważne bo w tym czasie szczenięta socjalizują się ze swoim gatunkiem, tzn. zyskują świadomość, że są psami, uczą się porozumiewać się z innymi osobnikami swojego gatunku, co w dorosłym życiu pozwala im na unikanie konfliktów i nawiązywanie przyjaznych relacji z innymi psami. Wcześniejsze odłączenie szczeniąt od matki i rodzeństwa może spowodować trudności w  porozumiewaniu się z innymi psami, a w konsekwencji doprowadzać do konfliktów z innymi psami. Szczenięta zbyt wcześnie zabrane od suki mogą także mieć problemy z kontrolowaniem poziomu swojej aktywności oraz siły ugryzienia, stąd ich ugryzienia bywają bardzo mocne.

2. Szczenięta powinny wyglądać zdrowo, być żywe, wesołe, bawić się razem, a  po okresie intensywnej zabawy położyć się i odpocząć. Jest to bardzo ważne, bo wykazuje, czy szczenię potrafi kontrolować poziom swojej aktywności.

3. Właściwa socjalizacja międzygatunkowa – szczenięta nie powinny się bać obcych, zarówno kobiet ani mężczyzn, jak i dzieci,  powinny podbiec do osoby, która kucnie i łagodnie je zawoła, nie powinny bać się głośnych dźwięków, intensywnego światła, podnoszenia, głaskania, gestykulacji.

4. Najlepsze są małe hodowle domowe, w których szczenięta razem z suką mieszkają w domu z ludźmi. Są poddane wtedy działaniu rozmaitych bodźców: dźwięków, zapachów, obecności różnych ludzi, a to sprawia, że ich socjalizacja odbywa się prawidłowo. Szczenięta mieszkające z suką w odosobnionym kojcu,  na które nie działają żadne bodźce środowiskowe często są  lękliwe i mają trudności z adaptacją do życia w mieście. Należy unikać dużych hodowli w których jest więcej niż 3 suki, a nawet kilka ras oraz tzw.  hodowli kenylowych, w których suki ze szczeniętami przebywają zamknięte w klatkach i nie mają kontaktu ze światem zewnętrznym.

5.Szczenięta powinny być odrobaczone i zaszczepione, co koniecznie powinno być  udokumentowane przez lekarza weterynarii w książeczce zdrowia każdego szczeniaka.

6. Suka powinna być zadbana, łagodna i reagować przyjaźnie na pojawienie się obcych ludzi.

Zanim dokona się wyboru hodowcy, należy zasięgnąć opinii na temat psów pochodzących z danej hodowli. Dobry hodowca powinien pokazać rekomendacje osób, które kupiły szczenięta z jego hodowli.

Hodowca powinien dostarczyć nam informacje na temat karmienia szczenięcia, co szczenię je,  jak często jest karmione oraz  zasady postępowania ze szczenięciem.

Powinniśmy także otrzymać od hodowcy  karmę którą spożywał szczeniak.  Dobry hodowca powinien nas zaopatrzyć także w kocyk lub kawałek szmatki, który znajdował się w posłaniu szczeniąt. Często jednak tak się nie dzieje, dlatego jadąc po szczeniaka należy wziąć kocyk, na którym nasz psiak będzie spał albo nawet kawałek szmatki i wytrzeć nim sukę i inne szczeniaki. Szczenię podczas transportu i pierwszych chwil w nowym domu, będzie się miało większe poczucie bezpieczeństwa czując znajomy zapach.

Zakup psa jest poważną decyzją, bo jej konsekwencje trwają kilka a nawet kilkanaście lat.

Z uwagi na to, powinna to być decyzja racjonalna i przemyślana. Nigdy nie należy kupować szczeniaka pod wpływem emocji, ani jego rozbrajającego wyglądu.  W wielu przypadkach skutkiem takiej decyzji jest późniejsze oddanie psa do schroniska, po tym, jak okazał się np. zbyt duży lub zbyt ruchliwy. Zanim dokonamy wyboru rasy, należy dokładnie zapoznać się z jej opisem, szczególnie z informacjami na temat charakteru, temperamentu, przeznaczenia danej rasy. Nie należy kupować szczeniaka na wystawie psów, nawet jeżeli już wybraliśmy rasę psa. Jeżeli konkretny szczeniak nam się bardzo spodobał, zanim zdecydujemy się na jego kupno, należy wziąć dane hodowcy i odwiedzić jego hodowlę w celu sprawdzenia jak się ona prezentuje. Zawsze trzeba sprawdzić w jakich warunkach mieszka suka ze szczeniakami, bo ma to kluczowe znaczenie w późniejszym życiu każdego psa.

Nie należy kupować szczeniąt ze sklepu zoologicznego ani od pośrednika, bo w takim przypadku nie wiadomo w jakim wieku zostało szczenię oddzielone od matki i rodzeństwa, ani w jaki sposób przebiegała dotychczasowa socjalizacja szczeniąt.

Należy kupować psa wyłącznie bezpośrednio od hodowcy, po dokładnym sprawdzeniu  warunków panujących w hodowli,  zachowania szczeniąt oraz charakterów rodziców szczenięcia.